Eνα απέραντο... καφενείο το Τατόι

 

Αναδημοσίευση από-  www.ethnos.gr

Γράφει η Λίνα  Μενδώνη, Ερευνήτρια στο  Εθνικό Ίδρυμα  Ερευνών

Tις τελευταίες εβδομάδες, με αφορμή την προώθηση μιας κοινής απόφασης των υπουργών Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Παιδείας και Αγροτικής Ανάπτυξης γίνεται πολύς λόγος για την αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι. Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση, που βρίσκεται σε στάδιο διαβούλευσης, το επισπεύδον υπουργείο Περιβάλλοντος καθορίζει τις χρήσεις γης στο κτήμα με βάση μελέτη που εκπονεί τα τελευταία χρόνια ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας.

Μια μελέτη που αντιμετωπίζει και επιλύει πολλά από τα χρονίζοντα ζητήματα του Τατοΐου, συγχρόνως όμως δημιουργεί μείζονα προβλήματα -όπως είχαν επισημάνει από το 2013 το υπουργείο Πολιτισμού και κινήσεις πολιτών-, προτείνοντας χρήσεις ασύμβατες με τον ιστορικό χαρακτήρα του κτήματος και με τις πραγματικές αντοχές του ως χώρου παιδείας και ψυχαγωγίας, με την αρχαία και τη σύγχρονη έννοια.

Της αξιοποίησης του κτήματος, η οποία προφανώς πρέπει να γίνει, προέχει η αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων προστασίας και ανάδειξής του. Το πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι αποτελεί ενιαία ιστορική ενότητα, ενιαία πολιτιστική οντότητα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Χωρίς να κατατμείται σε ζώνες διαχείρισης με θολά και ασαφή χαρακτηριστικά. Χωρίς να διασπάται ο ιστορικός πυρήνας του με παράδοξες, για ένα προστατευόμενο μνημειακό χώρο, χρήσεις. Χωρίς να υποστεί μια ανιστόρητη και προσβλητική μετονομασία σε Μητροπολιτικό Πάρκο Τατοΐου, με συνέπεια την ταχεία απώλεια της ιστορικής μνήμης. Αυτό ήταν, άλλωστε, το γράμμα και η ουσία του χαρακτηρισμού ως μνημείων των 27 κτιρίων του κτήματος το 2003 από το υπουργείο Πολιτισμού.

Ο χαρακτηρισμός των κτιρίων αλλά και του περιβάλλοντος χώρου τους, έκτασης δέκα χιλιάδων στρεμμάτων, ως ιστορικού τόπου, στο σύνολο των 47.000 του κτήματος, έδωσε τη δυνατότητα στο υπουργείο Πολιτισμού την τελευταία δεκαετία να προχωρήσει σε εργασίες διάσωσης και αποκατάστασης του κτιριακού αποθέματος του Τατοΐου. Συγχρόνως, με τη συνδρομή και τη χορηγία ιδιωτών, δημιουργήθηκε μια δεξαμενή μελετών αποκατάστασης ακόμη επτά κτιρίων, οι οποίες αναμένουν την εφαρμογή τους στο πλαίσιο της χρηματοδοτικής περιόδου 2014-2020, οψέποτε η κυβέρνηση καταφέρει να ξεκινήσει.

Διαδοχικοί χαρακτηρισμοί ως κινητών νεότερων μνημείων του εξοπλισμού των κτιρίων, από τους πίνακες ζωγραφικής του ανακτόρου έως τα χρηστικά είδη και τις φορεσιές -που ξέμειναν μετά την κατάρρευση της βασιλείας και την εγκατάλειψη του Τατοΐου- και από την επίπλωση έως τις πεποικιλμένες άμαξες και τα αυτοκίνητα, των μελών της βασιλικής οικογένειας, επέτρεψαν στο υπουργείο Πολιτισμού τη χρηματοδότηση -περίπου 2 εκατ. ευρώ διετέθησαν από το ΕΣΠΑ το 2010- της συντήρησης και της αποκατάστασης μερικών χιλιάδων αντικειμένων, που περιμένουν την έκθεσή τους στα κτίρια του κτήματος.
Αν υπάρχει ένα έργο στην Αττική που πρέπει να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ αυτό είναι το Τατόι! Αποτελεί ένα μοναδικής αξίας πολιτιστικό αγαθό, το οποίο πρέπει να αναδειχτεί με τρόπο πρότυπο, που να του εξασφαλίζει διαχειριστική αυτοτέλεια και επάρκεια πόρων. Και αυτό μπορεί να γίνει εφόσον αναπτυχθούν συνέργειες του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Να αποδοθούν εκείνες οι πολιτιστικές χρήσεις που θα μετατρέψουν το κτήμα σε πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχα σύνολα όπου Γης. Να δοθούν συγχρόνως δυνατότητες επανεκκίνησης της παραγωγής -οι παλαιότεροι θυμούνται το κρασί και το βούτυρο Τατοΐου- και εφαρμογής καινοτόμων προγραμμάτων παραγωγής βιολογικών προϊόντων.

Με το υπό θεσμοθέτηση διαχειριστικό πλαίσιο το κτήμα κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν απέραντο χώρο εστίασης, σε ένα τεράστιο καφενείο. Πολλά κτίρια κινδυνεύουν να χάσουν την ιστορικότητά τους, ενώ κινητά μνημεία, όπως οι ξύλινες άμαξες, κινδυνεύουν να μείνουν εκτεθειμένα στο ύπαιθρο, καθώς οι κατάλληλοι χώροι δεσμεύονται για αλλότριες και ασύμφορες χρήσεις.

Οι συναρμόδιοι υπουργοί, και κυρίως ο υπουργός Πολιτισμού και Παιδείας, ως ο αποκλειστικά αποφασίζων δυνάμει του αρχαιολογικού νόμου, δεν χρειάζεται να ξανανακαλύψουν την πυρίτιδα. Οι καλές πρακτικές και τα πρότυπα είναι γνωστά. Αν οι σημερινοί ιθύνοντες δεν θελήσουν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου, ας επιλέξουν, ως πιο οικείο, το διαχειριστικό πρότυπο του τσαρικού ανακτόρου στην Αγία Πετρούπολη.