Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018

Ρωγμές στην «παντοδυναμία» του κυβερνητικού συστήματος ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ...

Η εβδομάδα που πέρασε αλλάζει τα δεδομένα. Η σύγκρουση Ντράγκι - Τσακαλώτου στο Eurogroup, η επικράτηση της αντιπολίτευσης στη Βουλή και η αινιγματική δήλωση Σεντένο για την επόμενη κυβέρνηση αποκαλύπτουν τις ρωγμές στην «παντοδυναμία» του κυβερνητικού συστήματος.

Του Αλέκου Παπαναστασίου, http://www.protagon.gr/

 

Λένε ότι αυτή η κυβέρνηση μπορεί να κάνει τα πάντα για μια στιγμή δημοφιλίας, ακόμη και δημοψήφισμα. Η αλήθεια είναι όμως ότι τον Δεκέμβριο, όταν έκλεινε σε τεχνικό επίπεδο η τρίτη αξιολόγηση στο Hilton, κάποιοι είχαν πειστεί ότι επιστρέφουμε στην κανονικότητα και ότι το Μαξίμου άφηνε πίσω τις παλιές του συνήθειες. 

 

Η αυγή του νέου έτους ήρθε να τους διαψεύσει σχεδόν δραματικά. Οι γεμάτες πλατείες με αφορμή το Σκοπιανό έστειλαν το μήνυμα στο Μαξίμου, αλλά κυρίως έξω, ότι ο Πρωθυπουργός ίσως να μην είναι ο «θαυματοποιός» που νόμιζαν. De facto το πολιτικό του κεφάλαιο είχε δεχτεί πλήγμα και το μάρκετινγκ προς τα έξω ότι «κρατάω τον πληθυσμό σε ηρεμία και τα περνάω όλα» υπέστη ρωγμές (αν όχι ρήγμα).

Η αντίδραση από το Μαξίμου, ώρες μετά, αντανακλούσε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τον κλονισμό και την έλλειψη ψυχραιμίας που έφεραν αυτές οι διαπιστώσεις. Με αρχή τις μεγαλοστομίες για το «μεγαλύτερο σκάνδαλο από συστάσεως ελληνικού κράτους» οι λάθος χειρισμοί οδήγησαν στην ήττα της κυβέρνησης κατά την κοινοβουλευτική διαδικασία για τη Novartis αυτή την εβδομάδα στην οποία νίκησε κατά κράτος η αντιπολίτευση για πρώτη φορά από τον Ιανουάριο του 2015.

Ηταν η απόπειρα να αλλάξει το κεντρικό αφήγημα καθώς ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είχε ενημερώσει το Μαξίμου ότι το ροζ συννεφάκι της εξόδου από το Μνημόνιο θα συνοδεύεται από σκληρούς όρους επιτήρησης που θα μοιάζουν πολύ με μνημόνιο. Η απόπειρα όμως έγινε με έναν τρόπο που γύρισε μπούμερανγκ. Κάπως έτσι και τα δύο αφηγήματα —καθαρή έξοδος και διεφθαρμένο παλιό σύστημα— αιωρούνται αυτή τη στιγμή στο κενό.
Το αφήγημα και ο κίνδυνος
Το πρώτο, η οικονομία, είναι αυτό που έχει την κρίσιμη σημασία: διότι υπάρχει ο κίνδυνος η κυβέρνηση να χύσει την καρδάρα με το γάλα —που δεν την γέμισε η ίδια αλλά οι εξουθενωμένοι φορολογούμενοι με τις θυσίες τους— για να παίξει το πολιτικό παιχνίδι της υποτιθέμενης καθαρής εξόδου.

Εκεί εδράζεται η σύγκρουση Ντράγκι – Στουρνάρα με Τσίπρα – Τσακαλώτο. Παρά τις απανωτές αναβαθμίσεις των τελευταίων εβδομάδων τα ομόλογα της χώρας παραμένουν βαθιά μέσα στον κάδο του junk και χρειάζονται άλλες πέντε ή έξι αναβαθμίσεις για να ανέλθουν στο επίπεδο της λεγόμενης επενδυσιμότητας (investment grade). Αυτό είναι αδύνατο να συμβεί μέχρι τον Αύγουστο που ολοκληρώνεται το Μνημόνιο.

Ας δούμε με απλά λόγια την ουσία των αντιρρήσεων στη στρατηγική της κυβέρνησης περί καθαρής εξόδου. Η πλευρά Ντράγκι – Στουρνάρα αλλά και κορυφαίων τραπεζιτών στην Αθήνα επισημαίνει ότι ακόμη κι αν συγκεντρωθεί το λεγόμενο δημοσιονομικό μαξιλάρι η κυβέρνηση θα πρέπει να ζητήσει και την προληπτική γραμμή στήριξης τώρα που τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια είναι, κατά το κοινώς λεγόμενο, «ζεστά».

Γιατί αυτό; Διότι κοιτούν και πέρα από την ολοκλήρωση της θητείας της παρούσας κυβέρνησης, το αργότερο τον Σεπτέμβριο του 2019. Οπως παρατηρούν πολλοί ξένοι αναλυτές έχουμε μπροστά μας εκλογές, ενδεχόμενο νέων εκλογών με απλή αναλογική και εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας το 2020. Το δημοσιονομικό μαξιλάρι που εξυπηρετεί πολιτικά το αφήγημα της κυβέρνησης περί καθαρής εξόδου είναι συγκριτικά πανάκριβο (την Παρασκευή η απόδοση του δεκαετούς, παρά την αναβάθμιση από τη Moody’s, ήταν στο 4,4%) σε σύγκριση με τα χρήματα που δανειζόμαστε από τον ESM με επιτόκιο περί το 1% και θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στην προληπτική γραμμή. «Θα μας στοιχίσει ο κούκος αηδόνι και θα μπούμε σε κίνδυνο για πολιτικάντικους λόγους» εξηγούσε την Παρασκευή κορυφαίος τραπεζίτης.

Αυτό που εννοεί ο πολύπειρος παράγοντας της οικονομίας είναι ότι η κυβέρνηση, για να πουλήσει το αφήγημα ότι βγαίνουμε από το μνημόνιο και να μην υπογράψει την προληπτική γραμμή που κάποιοι θα πουν ότι μοιάζει με μνημόνιο (και την είχαν δεχτεί και οι τρισκατάρατοι Σαμαροβενιζέλοι) επιλέγει πάλι την στιγμιαία δημοφιλία αδιαφορώντας για τον μεσοπρόθεσμο κίνδυνο για τη χώρα. Διότι όταν σβήσουν τα πυροτεχνήματα της εξόδου -υποτίθεται- από το μνημόνιο τον Αύγουστο θα αρχίσουν οι κίνδυνοι. Και τα κοινοβούλια δεν θα είναι πια ζεστά, θα είναι κρύα, για να μην πούμε παγωμένα.

«Δεν χρειάζεται να έρθει η τρόικα για να σταλεί ένα ανησυχητικό μήνυμα στις αγορές. Αρκεί μία έκθεση του ΔΝΤ» συνεχίζει ο ίδιος. Φτάνει να βγει αυτή η ετήσια, η καθιερωμένη (με βάση το άρθρο 4) και να επισημαίνει ρίσκα και κινδύνους. Σε αυτή την περίπτωση οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων θα αρχίσουν και πάλι να ανεβαίνουν. Και τότε δεν θα υπάρχουν ούτε κοινοβούλια ούτε τίποτα και το μαξιλάρι «οι αγορές μπορούν να σου το φάνε πανεύκολα και αν δεν υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας». Σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί σε μια κατάσταση παρόμοια με το 2010. Στο κενό: να παρακαλάει για μνημόνιο.

Αυτό φυσικά ουδόλως δείχνει να απασχολεί το Μαξίμου διότι αν συμβεί —όλοι το απεύχονται βεβαίως— θα σκάσει στα χέρια των επόμενων και έτσι πολύ άνετα ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορεί να υποστηρίζει ότι «εμείς σας βγάλαμε από τα μνημόνια και αυτοί οι κακοί, οι παλιοί, σας ξαναβάζουν». Δεν απασχολεί μεν το Μαξίμου αλλά φαίνεται να απασχολεί τον Τσακαλώτο —όσο κι αν δεν το λέει δημόσια— και μαζί με τον Τσακαλώτο τον Χουλιαράκη που δείχνουν, σε ιδιωτικές συνομιλίες με παράγοντες που παίζουν ρόλο, την αγωνία τους και την ευθύνη που έχουν για τις αποφάσεις που θα ληφθούν.

Ο Ντράγκι, μέσα στο Eurogroup, αναφέρθηκε εμμέσως πλην σαφώς στο πρόβλημα αυτό. Είπε δηλαδή ότι η απόδοση του νέου επταετούς ομολόγου που εκδόθηκε με επιτόκιο 3,5% λόγω των συνθηκών της αγοράς άρχισε να αυξάνεται αντί να μειώνεται. Το πιο ανησυχητικό – και αυτό προκάλεσε την παρέμβαση Ντράγκι – είναι πως οι επιδόσεις των ελληνικών ομολόγων αποκλίνουν δραματικά από αυτές των ευρωπαϊκών, τόσο του κέντρου (Γερμανία, Ολλανδία), όσο και της περιφέρειας (πχ. Πορτογαλίας) – δεν είναι δηλαδή η κρίση της Wall Street το πρόβλημα. Η επισήμανση Ντράγκι αφορά και τους χειρισμούς (κυρίως αυτούς), ας τους πούμε «τεχνικούς», στην πορεία απόκτησης πρόσβασης στις αγορές. Αυτή ακριβώς η ένσταση που θέτει εν αμφιβόλω το όλο εγχείρημα της καθαρής εξόδου προκάλεσε την αντίδραση Τσακαλώτου.
Ο Σεντένο και ο Ντάισελμπλουμ
Κάπου εκεί ήρθε για να προκαλέσει ιδιαίτερη αίσθηση η αινιγματική αλλά τελικά σαφής επισήμανση του προέδρου του Eurogroup Μάριο Σεντένο σε συνέντευξη που παραχώρησε την Παρασκευή στο Euronews.

«Μπορεί να βγει η Ελλάδα από το πρόγραμμα βοήθειας μέχρι το καλοκαίρι;» ρώτησε το Euronews. «Είναι ένα στοίχημα, το οποίο αισθανόμαστε ότι θα επιτύχει. Είμαστε αισιόδοξοι. Το σημαντικότερο αυτή τη στιγμή είναι να προσδώσουμε στην ελληνική κυβέρνηση, στις ελληνικές αρχές και στην κοινωνία, το αίσθημα της ιδιοκτησίας για το μέλλον τους. Αποδίδω μεγάλη σημασία σε αυτό το ζήτημα -καθώς κινούμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο ανάμεσα σε πολιτικούς και εκλογικούς κύκλους στην Ελλάδα. Είναι πολύ σημαντικό η επόμενη κυβέρνηση να διατηρήσει αυτή την αίσθηση της ιδιοκτησίας για όλη τη διαδικασία. Γιατί είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία» απάντησε ο Σεντένο.

Τι εννοεί ο ποιητής; Το πολιτικό κεφάλαιο του Τσίπρα τελείωσε και το δώρο (π.χ. της εξόδου) θα δοθεί στον επόμενο όπως συνέβη το 2014 με το Σαμαρά; Είναι πολύ νωρίς για τέτοια συμπεράσματα (πολλοί υποστηρίζουν δε με ένταση το αντίθετο) αλλά η αλλαγή ύφους στα λόγια του Σεντένο σε σύγκριση με τον Ντάισελμπλουμ είναι εκκωφαντική. Για τον προηγούμενο δεν… υπήρχε καν επόμενη κυβέρνηση και όλοι θυμούνται ότι το φθινόπωρο κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα παρενέβη στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα ζητώντας οι εκλογές να μη γίνουν νωρίτερα από τον Σεπτέμβριο του 2019! Σε αντίθεση με τον Ντάισελμπλουμ, για τον Σεντένο… φαίνεται ότι υπάρχει και επόμενη κυβέρνηση, δηλαδή να μετράει και η περίοδος μετά το Σεπτέμβριο του 2019 ή τυχόν πρόωρες εκλογές.

Πιο απλά, η περίοδος μετά τους πολιτικούς χειρισμούς και τις επιδιώξεις μιας ηγετικής ομάδας, ενός Πρωθυπουργού, ενός ή δύο πολιτικών κομμάτων. Σε αυτό το σημείο μοιάζει να συμφωνεί (με το δικό του τρόπο) με την γραμμή Ντράγκι – Στουρνάρα και την ανάγκη να θωρακιστεί ή χώρα έναντι μελλοντικών κινδύνων. Άλλωστε η κυβέρνηση, με τη σπασμωδική της αντίδραση μετά τα συλλαλητήρια και το κλίμα οξύτητας που δημιούργησε με αφορμή την υπόθεση Novartis, ξύπνησε το πιο επικίνδυνο θηρίο για την Ελλάδα στα μάτια των αγορών: τον λεγόμενο πολιτικό κίνδυνο ή αλλιώς country risk. Διότι οι σοβαροί επενδυτές (που χρόνια περιμένουμε) όταν βλέπουν τα κόμματα να σφάζονται και το πολιτικό κλίμα να θυμίζει Λατινική Αμερική δεν πρόκειται βέβαια να βάλουν τα λεφτά τους. Και την ατμόσφαιρα αυτή τη δημιούργησε κινητοποιώντας το μηχανισμό δράσης-αντίδρασης η στοχοποίηση  δέκα πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης ανάμεσα στους οποίους δύο Πρωθυπουργοί, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και ένας Επίτροπος της Ευρωπαΐκής Ένωσης.
Το επιχείρημα της κυβέρνησης και η κριτική
Ποιο είναι όμως το επιχείρημα του Μαξίμου για την άρνηση της προληπτικής γραμμής και την επιμονή αποκλειστικά στο εγχείρημα της συγκέντρωσης του λεγόμενου δημοσιονομικού μαξιλαριού ακόμη και των διαθέσιμων μέσω repos που έχουν συγκεντρωθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος; Ας το περιγράψουμε όσο πιο απλά γίνεται κι ας δούμε τις αδυναμίες του.

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το μαξιλάρι αποτελεί την εγγύηση φερεγγυότητας προς τις αγορές, ότι η αποδοχή από το Eurogroup είναι «ψήφος εμπιστοσύνης» και ότι η «προληπτική πιστωτική γραμμή» προσθέτει κόστος.

Με άλλα λόγια επικρατεί η άποψη ότι δεν υπάρχει λόγος να ζητήσουμε τη «γραμμή»: η συμμετοχή στην ποσοτική χαλάρωση θα είναι σύντομη, άρα ήσσονος σημασίας, τώρα που αυτή τελειώνει, το μαξιλάρι θα γίνει καταθέσεις στις τράπεζες ώστε να μην καταφύγουν αυτές στον ακριβό ELA. Επίσης προβάλλεται το επιχείρημα ότι με την καθαρή έξοδο ανακτάται ο έλεγχος του προϋπολογισμού και ότι καλού κακού έχουμε και τα repos (διαθέσιμα φορέων του δημοσίου, Ταμείων και ΟΤΑ) ως πρόσθετη ασφάλεια.

Σε όλα αυτά εγείρονται ενστάσεις από την άλλη πλευρά. Ας αρχίσουμε από τα δεδομένα. Οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του χρέους (χρεολύσια) μέχρι το 2019 είναι κάτω από 11 δισ. ευρώ, το Eurogroup ανεβάζει τις ανάγκες διασφάλισης μέσω του μαξιλαριού σε 20.3 δισ. ευρώ (30 δισ. ευρώ μέχρι το 2020). Δηλαδή, ωθεί την κυβέρνηση προς κάλυψη και του (συναγόμενου ως) αβέβαιου πρωτογενούς πλεονάσματος. Επίσης το αντικειμενικό στοιχείο είναι ότι «έλεγχος του προϋπολογισμού» όταν έχουν συμφωνηθεί πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 δεν είναι ακριβώς έλεγχος.

Οσοι διαφωνούν με την κυβέρνηση τονίζουν ότι η προληπτική γραμμή προσθέτει κόστος μόνον για τα κεφάλαια που θα αντληθούν – της τάξεως του 1% ετησίως ή χαμηλότερο. Αντιθέτως το μαξιλάρι προσθέτει κόστος επί του συνόλου των κεφαλαίων που θα αντληθούν (μέχρι στιγμής από τις αγορές 3,8% ετησίως). Η εσπευσμένη έξοδος στις αγορές έχει ήδη προσθέσει κόστος εξυπηρέτησης ύψους 300 εκατ ευρώ ετησίως, λένε. Το σχεδιαζόμενο μαξιλάρι, πέραν της αυξήσεως του χρέους, προσθέτει ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης το οποίο μετριοπαθώς υπολογίζεται σε 1 δισ. ευρώ – σχεδόν 0,6% του ΑΕΠ.

Σε αυτό το πλαίσιο υποστηρίζουν ότι η έστω και ολιγόμηνη συμμετοχή στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, προσφέρει ρευστότητα 9 – 10 δισ. ευρώ στην αγορά ελληνικών ομολόγων. Η ΗΔΑΤ (η αγορά ελληνικών ομολόγων υπό την εποπτεία της ΤτΕ) έκανε όλο το 2017 τζίρο 555 εκατ. ευρώ ενώ το 2018 «τρέχει» με 1,5 ως 2 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Με βάση αυτά τα δεδομένα επιμένουν ότι το θετικό σοκ ρευστότητας της συμμετοχής στην ποσοτική χαλάρωση θα είναι τεράστιο και δεν πρέπει να το χάσουμε.

Επιπροσθέτως, θυμίζουν ότι ακόμη και μετά τη λήξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, ο Ντράγκι έχει διαβεβαιώσει πως η επανεπένδυση των χρημάτων θα συνεχισθεί για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Δηλαδή, με την καθαρή έξοδο που επιχειρεί η κυβέρνηση, απεμπολεί ρευστότητα 9 – 10 δισ. ευρώ, με συνέπεια να επιβραδύνεται δραματικά η μακροπρόθεσμη αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού.

Τι γίνεται όμως με τα διαθέσιμα; «Τα repos τελικά δεν είναι πανάκεια» σημειώνει ο ίδιος τραπεζίτης και εξηγεί: Το 2017 το κόστος εξυπηρέτησης του βραχυπρόθεσμου δανεισμού από φορείς του δημοσίου ήταν 4,63%. Δανεισμός πανάκριβος. Επίσης, η λεπτομέρεια για την οποία δεν γίνεται κουβέντα αφορά την αφαίρεση ρευστότητας από την οικονομία μέσω των repos. Τα νοσοκομεία μπορεί να μην έχουν σεντόνια για τους ασθενείς, οι διοικήσεις όμως έχουν «χαρτιά» με πάνω από 4% απόδοση, την οποία όμως πρέπει να ανακυκλώσουν.
Στο τέλος μιλάει το Eurogroup
Κάπως έτσι, με το πολιτικό θερμόμετρο στο κόκκινο και τις αποδόσεις των ομολόγων να ανεβαίνουν η μοίρα αυτής της χώρας —και των πολιτών της που έκαναν θυσίες επί οκτώ έτη για να την κρατήσουν όρθια— θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από ένα πολιτικό παιχνίδι ξεκαθαρίσματος λογαριασμών. Σαν τα γουέστερν. Με ευθύνη της κυβέρνησης τα κόμματα είναι πάλι σε θέσεις μάχης και εμείς οι πολίτες —που πληρώνουμε το λογαριασμό— γίναμε πάλι ο άμαχος πληθυσμός ανάμεσά τους.

Τι θα γίνει τελικά; Με δεδομένο ότι τις τελικές αποφάσεις δεν τις λαμβάνουν ούτε η Κομισιόν ούτε η ΕΚΤ αλλά το Eurogroup όπου παίζουν ρόλο οι πολιτικές ισορροπίες και οι επιδιώξεις των κρατών το υποτιθέμενο clean exit έχει αυτή τη στιγμή το προβάδισμα: Για τον απλό λόγο ότι κανένας πολιτικός δεν θέλει να ξεβολευτεί και να ζητήσει από το κοινοβουλιό του να ψηφίσει την προληπτική γραμμή που θα μπορούσε να μας διασφαλίσει. Σε αυτό το κλίμα, παρά τις αμφιβολίες του Τσακαλώτου και του Χουλιαράκη, κολλάει και η αποφασιστικότητα του Μαξίμου να μη ζητήσει τη γραμμή για να μη χαλάσει το ονόρε της δήθεν καθαρής εξόδου από το μνημόνιο.

Οπότε… καλή μας τύχη!

Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2018

Θέλουν κάλπες τον Οκτώβρη...

Του  Αντώνη Καρακούση, http://www.tovima.gr/

Στόχος να επωφεληθούν από το τέλος του Μνημονίου και να προλάβουν την φθορά - Τα ανοικτά θέματα, τα σκάνδαλα και η πόλωση αλλάζουν τους σχεδιασμούς του Μαξίμου.

Στα τέλη Ιανουαρίου οι οιωνοί φάνταζαν άριστοι στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Το 2017 είχε κλείσει μια χαρά, οι στόχοι είχαν επιτευχθεί, το πρωτογενές πλεόνασμα είχε ξεπεράσει κάθε προσδοκία και οι προετοιμασίες για τη δεύτερη έξοδο στις αγορές ήταν εντατικές, όπως και οι προοπτικές επιτυχίας έμοιαζαν εξαιρετικές.

Θετικά μηνύματα

 

Ειδικά η διαχείριση των δημοσίων οικονομικών δημιουργούσε την αίσθηση της απόλυτης επιτυχίας για τους υπευθύνους της οικονομικής πολιτικής. Οι κ.κ. Τσακαλώτος και Χουλιαράκης θα μπορούσαν πια να υποστηρίξουν ότι ισοσκέλισαν για δεύτερη χρονιά τον προϋπολογισμό, ότι απέδειξαν πως τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα δεν είναι απλώς επιτεύξιμα, αλλά και διατηρήσιμα στον χρόνο.

Και όντως είναι αληθές ότι η δημοσιονομική διαχείριση του 2017 απέδωσε πρωτογενές πλεόνασμα κοντά στα 9 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 4,8% του ΑΕΠ, για να πέσει στο 3,8% του ΑΕΠ μετά την αφαίρεση του κοινωνικού μερίσματος και των λοιπών παροχών ύψους περίπου 1,8 δισ. ευρώ που διανεμήθηκαν στις γιορτές των Χριστουγέννων.

Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι και κατά τον πρώτο μήνα του 2018 διατηρήθηκαν οι ίδιες τάσεις και το πρωτογενές πλεόνασμα υπερέβη κατά 1,1 δισ. ευρώ τον στόχο του τρέχοντος προϋπολογισμού, χωρίς μάλιστα να έχει υπολογιστεί το μέρισμα της Τράπεζας της Ελλάδος προς το Ελληνικό Δημόσιο, το οποίο ήταν υπερμέγεθες το 2017 και θα ξεπεράσει τα 900 εκατ. ευρώ. Οι οιωνοί λοιπόν ήταν όντως άριστοι για τη δεύτερη έξοδο στις αγορές. Στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους πίστευαν ότι υπό την επίδραση των ισχυρών πλεονασμάτων θα ακολουθούσαν οι αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας και όλα θα «έτρεχαν» σύμφωνα με το σχέδιο.

Ωστόσο στην περίπλοκη χώρα που ζούμε τίποτε δεν εξελίσσεται ευθύγραμμα. Παραμονές της έκδοσης των νέων επταετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου οι διεθνείς αγορές, με πρώτη την αμερικανική, κατέρρευσαν στην κυριολεξία.

Το θεώρημα του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι μειωμένοι φόροι θα υπεραποδώσουν και σε συνδυασμό με την αύξηση των μισθών θα προκαλέσουν αναπτυξιακό μπουμ στην αμερικανική οικονομία δεν επιβεβαιώθηκε. Η ανάπτυξη στις ΗΠΑ απεδείχθη κατώτερη των προσδοκιών και αντιθέτως αναζωπυρώθηκαν οι πληθωριστικές πιέσεις και μαζί εκτινάχθηκαν οι κρατικές δαπάνες, πράγμα που βεβαίωσε ότι το αμερικανικό χρέος θα διευρυνθεί και θα απαιτήσει πρόσθετη χρηματοδότηση. Συνδυασμένα τα παραπάνω θα οδηγήσουν σε ταχύτερη και μεγαλύτερη του αναμενομένου αύξηση των επιτοκίων. Η προοπτική ακριβώς της ανόδου των επιτοκίων προκάλεσε τη βύθιση της Γουόλ Στριτ και κατ' επέκταση το μίνι κραχ στις διεθνείς χρηματαγορές.

Το ρίσκο των αγορών

 

Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών, υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, μέτρησε αρχικώς τον κίνδυνο και ανέβαλε για λίγες ημέρες την έκδοση των επταετών ομολόγων. Τόλμησε όμως λίγες ημέρες αργότερα, όταν υποχώρησε κάπως η πίεση στις διεθνείς αγορές.

Η ευαίσθητη και ασθενής ακόμη στη συνείδηση των αγορών ελληνική οικονομία πήρε μεν τα 3 δισ. ευρώ που ζητούσε, αλλά πλήρωσε ακριβότερα για αυτά. Και αμέσως μετά, όταν οι νέοι τίτλοι εκτέθηκαν στην ελεύθερη αγορά, υπέστησαν νέα φθορά. Τα επιτόκια ανυψώθηκαν κοντά στις 50-60 μονάδες βάσης, σημαντικά πάνω από το 4%, και οι επενδυτές αντί να κερδίσουν κατέγραψαν απώλειες.

Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γ. Χουλιαράκης πιστεύει ότι η κατάσταση θα εξομαλυνθεί προσεχώς, υπό την επίδραση θετικότερων στοιχείων και καλών νέων για την ελληνική οικονομία που θα δουν το φως της δημοσιότητας το αμέσως προσεχές διάστημα.

Ωστόσο το σήμα είναι σαφές και συγκεκριμένο. Η ελληνική οικονομία, παρά την πρόοδο της δημοσιονομικής διαχείρισης και την ισοσκέλιση των προϋπολογισμών της, παραμένει ακόμη ασθενής και κυρίως ευάλωτη, θύμα της διατηρούμενης αβεβαιότητας και καχυποψίας που επικρατεί διεθνώς για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα.
Ηταν και τα γεγονότα που ανεδείχθησαν τις τελευταίες εβδομάδες, τα συλλαλητήρια για το «Μακεδονικό», η προβληματική δικαστική διαχείριση του σκανδάλου της Novartis, που μετέφερε τόσο σήματα γενικευμένης σήψης όσο και επικράτηση καθεστωτικών πρακτικών στον κόσμο, οι οποίες κλόνισαν την όποια εμπιστοσύνη είχε ανακτηθεί μέσω της νοικοκυρεμένης δημοσιονομικής διαχείρισης. Ηλθε στη συνέχεια η δεύτερη, έπειτα από 22 χρόνια, κρίση των Ιμίων, να προσθέσει αμφιβολίες.

Ανοιχτά μέτωπα

 

Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση Τσίπρα, και κατ' επέκταση η Ελλάδα, είναι αντιμέτωπη με πέντε μεγάλα θέματα και αντίστοιχες προκλήσεις. Εκκρεμεί η διαχείριση των σχέσεων και του ονόματος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που όπως φάνηκε από τα δυναμικά και πολυπληθή συλλαλητήρια της Θεσσαλονίκης και των Αθηνών εξοργίζει και διεγείρει την κοινή γνώμη. Ταυτόχρονα εξελίσσονται διαπραγματεύσεις για την επίλυση των διαφορών με την Αλβανία, κυρίως για τον προσδιορισμό των θαλάσσιων ζωνών βορείως του Ιονίου Πελάγους, και εσχάτως ανεδείχθη με ένταση η σοβούσα εδώ και χρόνια κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που απορρέει κατά βάση από τις τουρκικές διεκδικήσεις για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και λοιπών υδρογονανθράκων στην Κύπρο και στο Αιγαίο.

Την ίδια στιγμή και ενόσω θα εξελίσσονται τα παραπάνω θέματα η Ελλάδα θα πρέπει να βρει το κουράγιο και τις δυνάμεις να ολοκληρώσει την εξυγίανση της οικονομίας, να τελειώσει με το πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να σταθεί μόνη, χωρίς βοήθειες, στα πόδια της. Και επιπλέον σε αυτές τις συνθήκες να ξεπεράσει τις ωδίνες του σκανδάλου της Novartis, η ένταση του οποίου κλονίζει την εσωτερική συνοχή και κατακερματίζει την εθνική ενότητα που η περιπλοκή των εθνικών θεμάτων επιβάλλει.

Στο οικονομικό επιτελείο ανησυχούν σφόδρα για το ενδεχόμενο ανατροπών εξαιτίας άλλων γεγονότων και εξελίξεων που δεν συνδέονται ευθέως με τις οικονομικές. Θέλουν να πιστεύουν ότι θα ελεγχθούν οι κίνδυνοι που πηγάζουν από την τουρκική επιθετικότητα και ακόμη ότι άλλες εθνικές υποθέσεις θα διευθετηθούν χωρίς μεγάλες εντάσεις. Ακόμη δείχνουν να μη συμμερίζονται τη σπουδή με την οποία αποδίδονται κατηγορίες για διαφθορά σε πολιτικούς αντιπάλους, αντιθέτως υπερασπίζονται την ανάγκη διατήρησης συνθηκών ηρεμίας στη χώρα, τη μόνη που μπορεί να εγγυηθεί την ολοκλήρωση του προγράμματος και την ομαλή απελευθέρωση της οικονομίας από τη μακρά κρίση και τα ατιμωτικά καθεστώτα επιτροπείας.

Ωστόσο, επειδή υπάρχει υψηλός βαθμός απροσδιοριστίας, φέρνουν πιο κοντά τις εκλογές. Μπορεί μέχρι πρότινος οι περισσότεροι των υπουργών να συντονίζονταν με την ιδέα της διπλής κάλπης, εθνικής και ευρωπαϊκής, τον Μάιο του 2019, αλλά τώρα, υπό το βάρος των προαναφερθέντων κινδύνων, κάνουν δεύτερες σκέψεις και θεωρούν επιβεβλημένη την επίσπευση των εθνικών εκλογών. Η ιδέα είναι να διασφαλισθεί πάση θυσία στο επόμενο διάστημα ομαλότητα στην οικονομία, να οργανωθεί όπως πρέπει η δημιουργία του ταμειακού αποθέματος ύψους 17-18 δισ. ευρώ, το οποίο θα επιτρέψει στη χώρα να ζήσει χωρίς βοήθειες μέχρι τα τέλη του 2019, να εξασφαλιστεί επίσης η απρόσκοπτη, χωρίς ανακεφαλαιοποιήσεις λειτουργία των τραπεζών και να ασφαλισθεί η έξοδος από τα μνημόνια. Εν τω μεταξύ να έχει καταρτισθεί αξιόπιστο πρόγραμμα για τη μεταμνημονιακή εποχή, το οποίο να παρουσιαστεί μαζί με τα «επιτεύγματα» της τριετίας στις αρχές του φθινοπώρου και έτσι να στηθούν εθνικές κάλπες, ώστε οι πολίτες να επιλέξουν ευθέως με ποιον θα πάνε στη μεταμνημονιακή εποχή.

Τα σενάρια εκλογών

 

Οι υποστηρικτές του σεναρίου των εκλογών του φθινοπώρου σημειώνουν ότι η κυβέρνηση δεν έχει τίποτε να κερδίσει περιμένοντας μέχρι την άνοιξη του 2019. Από τα εγκαίνια της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης η χώρα θα εισέλθει σε μακρά προεκλογική περίοδο γεμάτη απαιτήσεις και διεκδικήσεις, ικανές να κλονίσουν τα όποια επιτεύγματα της οικονομίας. Κατά τους υπερμάχους του σεναρίου αυτού μια καθαρή εξήγηση με τους πολίτες στις αρχές του προσεχούς φθινοπώρου συνιστά την καλύτερη λύση για την οικονομία και τη χώρα.

Οπως και να έχει, η κατάσταση στη χώρα τείνει να περιπλακεί επικίνδυνα. Ισως οι οργανωμένες κάλπες το προσεχές φθινόπωρο να προσφέρουν μια κάποια λύση, που θα 'λεγε και ο Αλεξανδρινός...

Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 2018

Είναι πλέον η Τουρκία του Ερντογάν εκτός ελέγχου;

Απειλές προς τις ΗΠΑ ότι θα γίνουν αποδέκτες ενός «οθωμανικού ραπίσματος», εάν εμποδίσουν μια πιθανή τουρκική επιχείρηση κατά των Κούρδων του YPG στη Μανμπίτζ της Συρίας, μπλόκο στις εργασίες ενός ενεργειακού κολοσσού με ιταλικές «πλάτες» στην κυπριακή ΑΟΖ, εμβολισμός ενός ελληνικού πλοίου δίπλα σε ελληνική βραχονησίδα, απειλές ότι η Ελλάδα είναι μια μύγα μπροστά στον γίγαντα που λέγεται Τουρκία και ανοικτή κόντρα με το Βερολίνο μετά την απόφαση να παγώσει το πρόγραμμα αναβάθμισης των αρμάτων μάχης Leopard, λόγω της χρήσης τους από την Άγκυρα στην επιχείρηση στη Συρία.

Είναι τελικά η Τουρκία του Ερντογάν «εκτός ελέγχου»; Αυτό υποστηρίζουν σε άρθρο τους στο Politico ο Eric Edelman, πρώην αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία, και ο Jake Sullivan, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας κατά τη θητεία του αντιπροέδρου της διοίκησης Ομπάμα, Τζο Μπάιντεν. Στην παρέμβασή τους, οι δύο αμερικανοί υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ δεν θα πρέπει να ανεχθούν άλλο τα «παιχνίδια» του Ερντογάν, ενώ καλούν την Ουάσιγκτον να καταστήσει σαφείς τις αμερικανικές θέσεις σε μια σειρά από ζητήματα, με πρώτο εκείνο της Συρίας.

Το τελευταίο αυτό θέμα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο των συναντήσεων που θα έχει ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον στην Άγκυρα, την οποία επισκέπτεται το επόμενο διήμερο. Σημειώνεται ότι, εδώ και μερικές εβδομάδες, η τουρκική πολεμική μηχανή έχει εξαπολύσει επιχείρηση στο Αφρίν της Συρίας με στόχο την εξόντωση των κούρδων μαχητών στην περιοχή, παρά τις αμερικανικές ενστάσεις. Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν απειλεί να προχωρήσει ακόμη βαθύτερα μέχρι την πόλη της Μανμπίτζ, στην οποία ωστόσο υπάρχει έντονη αμερικανική παρουσία. Οι ΗΠΑ έχουν στείλει περίπου 2.000 στρατιώτες προκειμένου να στηρίξουν τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), στις οποίες συμμετέχουν και οι Κούρδοι. Όπως είναι προφανές, οι απειλές του «σουλτάνου» προκαλούν έντονο εκνευρισμό στην Ουάσιγκτον.

Η νέα ατζέντα των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων

Παρότι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, ΗΠΑ και Τουρκία έχουν διαφορετικά συμφέροντα στο πόλεμο της Συρίας, με την μεν Ουάσιγκτον να επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και την δε Άγκυρα να προσπαθεί να εμποδίσει τους Κούρδους της Συρίας από μια πορεία αυτονόμησης που θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα και στο εσωτερικό της Τουρκίας.

Οι Αμερικανοί, πάντως, φαίνεται πως ετοιμάζονται για δύσκολες συζητήσεις με τους Τούρκους τις επόμενες ημέρες. «Τους καλούμε να δείξουν εγκράτεια στις επιχειρήσεις τους στο Αφρίν. Και να δείξουν εγκράτεια και σε όλη την συνοριακή γραμμή στην Βόρεια Συρία. Σίγουρα θα έχουμε να κάνουμε μια δύσκολη συζήτηση» ανέφερε πριν από μερικές ημέρες αξιωματούχος του State Department στο πρακτορείο Reuters.

To θέμα της Συρίας δεν είναι ωστόσο η μόνη εστία εντάσεων Τουρκίας-ΗΠΑ. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2015, ο Ερντογάν κατηγορεί σταθερά την Ουάσιγκτον, ενώ ζητεί μετ'επιτάσεως την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν. Εν τω μεταξύ, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δείχνει να καλλιεργεί μια ολοένα και στενότερη σχέση με τον Ερντογάν, καθώς και αυτός επιθυμεί την ήττα των Κούρδων της Συρίας που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την πλήρη αποκατάσταση του Μπασάρ Αλ Ασαντ στη χώρα. Την ίδια στιγμή, πουλά στους Τούρκους πυραύλους S-400 και πυρηνική τεχνολογία, ενισχύοντας τη διμερή συνεργασία.

Η Ρωσία και το ρήγμα με την Ευρώπη

Η στάση της Ρωσίας, σε συνδυασμό με την παγίωση του ρήγματος Τουρκίας-ΕΕ, δικαιολογούν εν μέρει και την υπόθεση ότι οι ΗΠΑ αποτελούν τη μόνη δύναμη που μπορεί σε αυτή τη φάση να βάλει ένα φρένο στην τουρκική προκλητικότητα. Τόσο στη Συρία όσο και στην Ελλάδα και την Κύπρο. Το εάν είναι διατεθειμένη ή πρόθυμη η διοίκηση Τραμπ να προχωρήσει κινήσεις επαναφοράς του «σουλτάνου» στην περιφερειακή τάξη της περιοχής είναι κάτι που θα φανεί τις επόμενες ημέρες. «Πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας τρόπος να δουλέψουμε αυτά τα προβλήματα και για αυτό ο υπουργός μας θα πάει στην Άγκυρα για να πραγματοποιήσει αυτές τις συζητήσεις» ανέφερε αμερικανός αξιωματουχος για την επικείμενη επίσκεψη Τίλερσον.

Τα παραπάνω ισχύουν και για τις τουρκικές προκλήσεις στα Ίμια και στην κυπριακή ΑΟΖ. Παρά την προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι, στην Αθήνα παραμένει έντονος ο προβληματισμός για το νέο επεισόδιο στα Ίμια καθώς και για τις πληροφορίες τουρκικών μέσων ενημέρωσης ότι η Άγκυρα στήνει παρατηρητήριο και στρατιωτική εγκατάσταση απέναντι από τα Ίμια. Όσον αφορά την κυπριακή ΑΟΖ, εκεί υπάρχει πλέον ένας συνωστισμός... πλοίων.

Το ελληνικό ζήτημα 

Αξίζει να σημειωθεί ότι τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών θα συνοδεύσει στην Άγκυρα και ο αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ, γεγονός που έχει φυσικά τη δική του συμβολική αξία. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, ο πρέσβης των ΗΠΑ θα επισκεφθεί την Άγκυρα για διαβουλεύσεις με τον Ρεξ Τίλερσον, τον υφυπουργό Εξωτερικών για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Γουές Μίτσελ και αρκετούς περιφερειακούς ομολόγους του για να συζητήσουν μια σειρά θεμάτων. Στις συναντήσεις αυτές θα συζητηθεί επίσης και η «φιλόδοξη», όπως χαρακτηρίζεται από την αμερικανική πρεσβεία, ενεργειακή ατζέντα των ΗΠΑ.

Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Πάιατ ήταν εκείνος που, σε συνέντευξή του πριν από μερικές εβδομάδες, είχε κάνει μια σχεδόν προφητική δήλωση, υπογραμμίζοντας ότι ο μεγαλύτερος του φόβος αναφορικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι ένα ατύχημα. Παρά το γεγονός ότι η αμερικανική πρεσβεία διέψευσε δημοσιεύματα περί συνάντησης του κ. Πάιατ με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών στην Άγκυρα λόγω της έντασης στο Αιγαίο, είναι προφανές ότι τα ελληνοτουρκικά όπως και το θέμα των παρεμβάσεων στην κυπριακή ΑΟΖ θα τεθούν στο τραπέζι των συναντήσεων.

Αναδημοσίευση από- http://www.thetoc.gr/