Το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο την εποχή των ΣυριζΑνελ

Τα σοβαρά ζητήματα, που προκύπτουν από τη σχετική ομόφωνη απόφαση του ΝΑΤΟ για την ενεργό παρουσία του στο Αιγαίο προκειμένου να συμμετάσχει στην προσπάθεια αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών, ανιχνεύονται στο παρακάτω ανθολόγιο αναλύσεων από ειδικούς.

Οκτώ δεδομένα με ειδική σημασία

Γράφει ο Άγγελος Μ. Συρίγος,  επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο

(www.kathimerini.gr- 14.02.2016)

Τι συνεπάγεται το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει δράση στο Αιγαίο; Οι κρίσιμες παράμετροι που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι οι εξής:

1. Το ΝΑΤΟ θα συλλέγει πληροφορίες για την περιοχή. Θα αναλάβει την αναγνώριση, παρακολούθηση και επιτήρηση του βόρειου και κεντρικού Αιγαίου. Την επιχείρηση θα διεξάγει η δεύτερη Μόνιμη Θαλάσσια Δύναμη (Standing Maritime Group 2) του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο. Στην πράξη, νατοϊκά πλοία θα παρακολουθούν τις τουρκικές ακτές, θα εντοπίζουν πλοιάρια με πρόσφυγες/μετανάστες και θα μεταφέρουν τις πληροφορίες στο λιμενικό και στον FRONTEX. Τα νατοϊκά πλοία δεν θα εμπλέκονται στη διαχείριση των επεισοδίων. Θα παρεμβαίνουν μόνον σε ακραίες περιπτώσεις, δηλαδή όταν θα υπάρχουν επιχειρήσεις έρευνας και διασώσεως ναυαγών.

2. Ελλάδα και Τουρκία δεν θα συμμετέχουν στη διοίκηση των επιχειρήσεων και δεν θα μπορούν να επιχειρήσουν εντός των χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου της άλλης πλευράς: Για να αποφευχθούν τα προφανή προβλήματα που θα προέκυπταν από τη χρόνια αντιπαράθεση των δύο χωρών, η νατοϊκή επιχείρηση έχει δύο ιδιαιτερότητες.

(α) Οι δύο παράκτιες χώρες του Αιγαίου εξαιρούνται από την ανάληψη της διοικήσεως της επιχειρήσεως. Σήμερα τη διοίκηση της δεύτερης Μόνιμης Θαλάσσιας Δυνάμεως έχουν οι Γερμανοί. Θα μπορούν να την αναλάβουν και άλλες νατοϊκές χώρες πλην Ελλάδος και Τουρκίας.
(β) Ελλάδα και Τουρκία δεν θα έχουν δικαίωμα να επιχειρούν στα χωρικά ύδατα και στον εναέριο χώρο της άλλης πλευράς.

3. Το πρόβλημα με τον ελληνικό εναέριο χώρο: Ενώ θεωρητικώς η επιχείρηση σέβεται την ελληνική κυριαρχία, υπάρχει πρόβλημα με τη διαφορά των 6 και 10 ναυτικών μιλίων μεταξύ χωρικών υδάτων και εναερίου χώρου. Από το 1960 με απόφαση της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ (MC 66/1), για τους σκοπούς της συμμαχίας ταυτίζονται τα θαλάσσια και εναέρια σύνορα των κρατών-μελών. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της νατοϊκής επιχειρήσεως στο Αιγαίο θα γίνονται σεβαστά μόνον τα 6 από τα 10 μίλια του ελληνικού εναερίου χώρου.

4. Το πρόβλημα με τη ζώνη έρευνας διασώσεως: Με δεδομένη την τουρκική αμφισβήτηση των ορίων της ελληνικής ζώνης έρευνας διασώσεως, είναι πιθανόν να δημιουργηθούν προβλήματα στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου ως προς το ποια χώρα έχει την ευθύνη. Το θετικό για την Ελλάδα είναι ότι τα πρόσωπα που διασώζονται θα επιστρέφουν στην Τουρκία.

5. Πραγματικός στόχος είναι οι περιπολίες στην περιοχή ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία: Από τον Οκτώβριο του 2015 η Γερμανία επιμένει να ελεγχθεί η περιοχή ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία με κοινές περιπολίες. Η Ελλάδα αντιδρούσε θεωρώντας, ορθώς, ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν πρέπει να γίνει στη θάλασσα αλλά επί των τουρκικών παραλίων. Σε άλλη περίπτωση κινδυνεύουν οι ζωές των μεταναστών/προσφύγων, ενώ εύκολα μετατρέπεται η επιχείρηση σε έρευνα και διάσωση ναυαγών. Με τη νατοϊκή επιχείρηση επιτυγχάνονται οι περιπολίες στην περιοχή όχι πλέον από Ελλάδα και Τουρκία αλλά από τα σκάφη των λοιπών νατοϊκών κρατών που θα έχουν δικαίωμα να επιχειρούν στα χωρικά ύδατα αμφοτέρων των χωρών.

6. Η εξαίρεση της Δωδεκανήσου από την περιοχή όπου θα λάβει χώρα η επιχείρηση: Αν και δεν αναφέρεται ρητώς στο κείμενο που έχει κυκλοφορήσει, έγινε γνωστό ότι η περιοχή όπου θα δρα η νατοϊκή δύναμη θα περιλαμβάνει, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο έως το Αγαθονήσι. Τα Δωδεκάνησα αφήνονται εκτός επιχειρησιακού σχεδιασμού παρότι το 25% των μεταναστευτικών ροών εντοπίζεται στην περιοχή τους. Την εξαίρεση των Δωδεκανήσων θα ζήτησε η Τουρκία για δύο λόγους.

(α) Η Τουρκία μετά την κρίση στα Ιμια δεν αναγνωρίζει τη συμφωνία οριοθετήσεως που υπέγραψε το 1932 με την Ιταλία για τα Δωδεκάνησα. Εάν αποδεχόταν τη δράση του ΝΑΤΟ στην περιοχή, θα έπρεπε είτε να αναγνωρίσει τα όρια εμμέσως, είτε να εμπλακεί σε διαρκείς αντιπαραθέσεις με την Ελλάδα για την περιοχή δράσεως των σκαφών της ακτοφυλακής κάθε χώρας.

(β) Η Τουρκία θεωρεί ότι τα Δωδεκάνησα παραμένουν αποστρατιωτικοποιημένα βάσει της συνθήκης των Παρισίων του 1947. Ακόμη και όταν αμερικανικά πολεμικά πήγαιναν παλιά στη Ρόδο για επίσκεψη, η Τουρκία διαμαρτυρόταν στις ΗΠΑ. Εάν σήμερα δεχόταν την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ, δεν θα είχε έρεισμα μετά το τέλος της επιχειρήσεως να επαναλάβει τους ισχυρισμούς της.
Το μειονέκτημα της αποφάσεως είναι ότι η εξαίρεση των Δωδεκανήσων μπορεί να μετατοπίσει απλώς τις μεταναστευτικές ροές από τη Λέσβο προς το νότιο Αιγαίο.

7. Η ομοφωνία στις αποφάσεις του ΝΑΤΟ και το δόγμα Λουνς: Στο ερώτημα εάν η απόφαση είναι καλή ή κακή πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι αποφάσεις στο ΝΑΤΟ λαμβάνονται μόνον με ομοφωνία. Θα ήταν δύσκολο είτε για την Ελλάδα είτε για την Τουρκία να περάσουν θέσεις που καταφανώς θα δημιουργούσαν ανισορροπίες εις βάρος της άλλης πλευράς. Εξάλλου το ΝΑΤΟ από το 1980 εφαρμόζει το δόγμα Λουνς (από το όνομα του γραμματέα του ΝΑΤΟ, 1971-1984). Σύμφωνα με αυτό, η συμμαχία δεν εμπλέκεται σε διμερείς διαφορές των μελών της. Γι’ αυτό το ΝΑΤΟ δεν περιλαμβάνει στις ασκήσεις του περιοχές για τις οποίες υπάρχει διαφωνία μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας ως προς το εάν είναι αποστρατιωτικοποιημένες. Για τα δεδομένα του ΝΑΤΟ η απόφαση είναι σχετικώς ισορροπημένη και τα προβλήματά της διαχειρίσιμα.

Επιπλέον, θα είναι εξαιρετικά θετικό για την Ελλάδα να επιτευχθεί η διακοπή των ροών. Η αποτελεσματικότητα της νατοϊκής επιχειρήσεως θα κριθεί από τη συνεργασία των τουρκικών αρχών με τις νατοϊκές δυνάμεις.

8. Η Τουρκία δεν αποβλέπει στο Αιγαίο αλλά στη Συρία: Ο λόγος της αποδοχής της νατοϊκής επιχειρήσεως στο Αιγαίο από την Τουρκία δεν φαίνεται να σχετίζεται με τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Η Τουρκία ενδιαφέρεται να παρασύρει το ΝΑΤΟ στη Συρία (όπως προσπάθησε να κάνει και με την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους). Στο Αιγαίο δείχνει απλώς πνεύμα συνεργασίας με σκοπό την υποστήριξη των ευρωπαϊκών κρατών στο μείζον πρόβλημά της: τους Κούρδους της Συρίας.

Πώς θα επιχειρούν πλοία και ελικόπτερα

Συνέντευξη στον Αθανάσιο Έλλις

του ναύαρχου Τζέιμς Σταυρίδης υπήρξε πρώην ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της Ατλαντικής Συμμαχίας

(www.kathimerini.gr- 14.02.2016)

Θα χρειασθούν προσεκτικές κινήσεις από τους διοικητές του ΝΑΤΟ για να διασφαλισθεί ότι η επιχείρηση στο Αιγαίο για το προσφυγικό δεν θα πυροδοτήσει εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, δηλώνει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο πρώην ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της Ατλαντικής Συμμαχίας, ναύαρχος Τζέιμς Σταυρίδης. Ο νυν πρύτανης της Σχολής Φλέτσερ του Πανεπιστημίου Ταφτς, μιλάει για την επιχειρησιακή πτυχή της αποστολής και όχι μόνο.

– Υπάρχει ρόλος για το ΝΑΤΟ στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και ποιος μπορεί να είναι αυτός;

– Ναι, υπάρχει. Ο ρόλος του ΝΑΤΟ στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης έχει τρεις παραμέτρους. Πρώτον, μπορεί να δράσει από θαλάσσης, συνεισφέροντας στους ναυτικούς ελέγχους. Η Συμμαχία διαθέτει 24.000 αεροσκάφη και περισσότερα από 800 σημαντικού μεγέθους και αποτελεσματικότητας πλοία που προσφέρονται για συμμετοχή σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Τα πλοία διαθέτουν υπερσύγχρονα ραντάρ και ελικόπτερα που μπορούν να ελέγχουν τις ροές στο Αιγαίο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, αλλά και να ενημερώνουν το ελληνικό Λιμενικό όπως και τα λεγόμενα hotspots.

Δεύτερον, μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των ομάδων προσφύγων που βρίσκονται στις ακτές. Το ΝΑΤΟ έχει στο παρελθόν συμμετάσχει σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις σε περιοχές που υπέστησαν καταστροφές, με πιο πρόσφατη την περίπτωση του Πακιστάν. Ως απόρροια αυτής της εμπειρίας διαθέτει μεγάλες δυνατότητες αντλώντας από τα τρία εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες που υπηρετούν.

Τρίτον, ο ρόλος του σε ό,τι αφορά την παρακολούθηση. Η χρήση νατοϊκών αεροσκαφών ραντάρ AWACS θα συμβάλλει στην καλύτερη παρακολούθηση των διατάξεων (patterns) των μετακινήσεων και ροών στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα να μπορούν να υπολογισθούν τα σημεία που θα βγουν οι πρόσφυγες στη στεριά.

– Πολλοί βουλιάζουν τις βάρκες για να τους περισυλλέξουν και να φθάσουν στα ελληνικά νησιά που είναι έδαφος της Ε.Ε.
– Τα πλοία του ΝΑΤΟ θα συμμετέχουν προφανώς και σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. To πιθανότερο είναι πως το NATO θα επιστρέφει όσους πρόσφυγες βουλιάζουν τις βάρκες τους στη χώρα από την οποία προήλθαν, δηλαδή στην Τουρκία. Οταν αυτό γίνει γνωστό, θα μειωθούν και οι ροές, διότι οι πρόσφυγες θα διστάζουν πλέον να επιλέγουν αυτή τη μέθοδο.

– Πόσο γρήγορα δύναται να δράσει η Συμμαχία και πώς;
– Αυτό θα αποφασισθεί σε συνεδρίαση του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου. Από τη στιγμή που η Συμμαχία αποφάσισε να δράσει, τα απαραίτητα σκάφη και συστήματα μπορούν να αποσταλούν στην περιοχή σε πολύ σύντομο διάστημα, εντός ημερών στην περίπτωση των αεροσκαφών, και μερικών εβδομάδων σε αυτή των πλοίων και των δυνάμεων. Πιστεύω ότι η Συμμαχία πρέπει να συμμετάσχει πολύ περισσότερο, τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά.

– Μπορεί να διασφαλισθεί ότι στο πλαίσιο της επιχείρησης δεν θα αμφισβητηθεί η κυριαρχία της Ελλάδας στο Αιγαίο;
– Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Συμμαχία. Μια δύσκολη πτυχή αυτής της νέας επιχείρησης θα είναι οι διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο, που αφορούν τόσο στη θάλασσα όσο και στον εναέριο χώρο. Θα χρειασθούν προσεκτικές κινήσεις από τους διοικητές του ΝΑΤΟ για να διασφαλίσουν ότι αυτή η αποστολή δεν θα πυροδοτήσει αυτές τις εντάσεις. Η επιχείρηση θα διοικείται πιθανότατα από τη Νάπολη, από τον Αμερικανό ναύαρχο 4 αστέρων, Μαρκ Φέργκιουσον.

– Η δράση των μεγάλων πλοίων του ΝΑΤΟ μπορεί να είναι στο Αιγαίο όσο αποτελεσματική είναι στην περιοχή μεταξύ Λιβύης και Ιταλίας;
– Άλλη μια σημαντική πτυχή μιας ναυτικής αποστολής του ΝΑΤΟ θα ήταν ο έλεγχος της περιοχής ανάμεσα στη διαλυμένη από τον πόλεμο Λιβύη και την Ιταλία. Σε αυτή τη μεγάλη περιοχή ανοιχτής θάλασσας όπου δοκιμάζονται τα όρια των ιταλικών αρχών που προσπαθούν να διαχειρισθούν τις ροές προσφύγων και μεταναστών, είναι πολύ λογική η χρήση όλων των συστημάτων που διαθέτει το ΝΑΤΟ, όπως αεροπλάνα, μη επανδρωμένα σκάφη και AWACS.

Αποκλειστικό: Αρνητική η εισήγηση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο

http://defencenews.gr-  13 Φεβρουαρίου 2016  

Γράφτηκε από τον/την gnikitas

Η πολιτική ηγεσία την προηγούμενη εβδομάδα ζήτησε από τον Α' κλάδο του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού εισήγηση αναφορικά με τη θέση του Πολεμικού Ναυτικού για την εμπλοκή πλοίων του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο αναφορικά με την διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. 

Η εισήγηση του Α' κλάδου, αναλυτικώς τεκμηριωμένη ήταν αρνητική για τους παρακάτω λόγους:

1. Δεν διευκρινίζεται επαρκώς σε ποιες θαλάσσιες περιοχές θα επιχειρούν τα πλοία του ΝΑΤΟ.  
2. Το σχέδιο του ΝΑΤΟ χαρακτηρίζεται εν πολλοίς ασαφές και γενικόλογο κυρίως με πολιτικό περιεχόμενο παρά με καθαρά ουσιαστικό - επιχειρησιακό. 
3. Εγείρονται ζητήματα διασφάλισης της εθνικής μας κυριαρχίας και των δικαιωμάτων που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. 
4. Ασαφές διοικητικό μοντέλο με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προβλήματα συντονισμού και συνεννόησης σχετικά με τις αρμοδιότητες. Υπάρχει μεγάλη επικάλυψη αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε Λιμενικό Σώμα, Πολεμικό Ναυτικό, ΦΡΟΝΤΕΞ και τώρα ΝΑΤΟ. 

Δυστυχώς, όμως η πολιτική ηγεσία έγραψε στα παλαιότερα των υποδημάτων της, την εισήγηση του Πολεμικού Ναυτικού αφού είχε συμφωνήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πριν κάνει λάβει γνώση της εισήγησης του Πολεμικού Ναυτικού.