Οκτώ μύθοι και οκτώ αλήθειες (της σημερινής συγκυρίας)

του Νίκου Οικονομίδη,

Καθηγητή στο New York University Stern School of Business

(αναδημοσίευση από την Καθημερινή της Κυριακής, 2/8/2015)

Μύθος 1. Δεν χρειαζόμαστε κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας.

Αλήθεια. Χρειαζόμαστε άμεσα κυβέρνηση όλων των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων. Για δυο λογούς. Πρώτα για να βελτιωθεί η συμφωνία. Δεύτερο για να εφαρμόσουν την συμφωνία.

Το πλαίσιο συμφωνίας είναι σκληρό γιατί υπογράφτηκε στην χειρότερη στιγμή για την Ελλάδα, με άκαρπη την 5-μηνη αλλοπρόσαλλη «διαπραγμάτευση» α-λα-Βαρουφάκη, μετά το καταστροφικό δημοψήφισμα, με τις τράπεζες κλειστές, capital controls, και πλαφόν στις αναλήψεις. Όμως η διαπραγμάτευση συνεχίζεται και η τελική συμφωνία θα έρθει στο τέλος Αύγουστου η αργότερα. Μια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας όλων των φιλοευρωπαϊκών κόμματων (και του φιλοευρωπαϊκού τμήματος του Σύριζα) θα έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη στην διαπραγμάτευση από την σημερινή κυβέρνηση και θα βελτιώσει σημαντικά την συμφωνία. Επιπλέον, η κυβέρνηση λέει ότι υπογράφει την συμφωνία με βαριά καρδιά. Είναι απίθανο οι υπουργοί της να την εφαρμόσουν. Μια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας όλων των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων είναι απαραίτητη για την εφαρμογή του προγράμματος. Χωρίς εφαρμογή, κοροϊδεύουμε και τους Ευρωπαίους και τους εαυτούς μας.

Μύθος 2. Το Grexit είναι προτιμότερο από μνημόνιο.

Αλήθεια. Τεράστιο λάθος. Με Grexit θα έχουμε μακροχρόνια κλειστές τις τράπεζες με πλαφόν στις αναλήψεις και οι καταθέτες θα χάσουν τουλάχιστον 50% των χρημάτων τους πρώτα γιατί οι τράπεζες θα χρεοκοπήσουν και δεύτερο από την μετατροπή των καταθέσεων σε νέες δραχμές. Οι κλειστές τράπεζες και τα capital controls θα αυξήσουν κατακόρυφα την ύφεση και την ανεργία. Οι επιχειρήσεις θα έχουν μεγάλα προβλήματα στις εισαγωγές και θα δημιουργηθούν σοβαρές ελλείψεις. Η νέα δραχμή θα είναι βαθειά υποτιμημένο αδύναμο νόμισμα δημιουργώντας άμεσα πληθωρισμό και φτώχια καθώς οι πολίτες θα μπορούν να αγοράζουν μόνο τα μισά η το ένα τρίτο από σήμερα. Οι Έλληνες πολιτικοί θα τυπώσουν πολλές νέες δραχμές εκμηδενίζοντας έτσι το όποιο όφελος στις εξαγωγές από την υποτιμημένη νέα δραχμή και αυξάνοντας κάθετα τον πληθωρισμό. Η Ελλάδα από τον κεντρικό πυρήνα της Ευρώπης θα καταντήσει μια μικρή αδύναμη και φτωχή χώρα της Μέσης Ανατολής, έρμαιο των ισχυρών δυνάμεων της περιοχής και ιδιαίτερα της Τουρκίας. Η εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας θα είναι προβληματική.

Μύθος 3. Το μνημόνιο οδηγεί σε Grexit.

Αλήθεια. Μεγάλο λάθος αυτή η θεωρία των καταστροφολόγων. Αν χειριστούμε το πρόγραμμα/μνημόνιο σωστά, θα έχουμε ανάπτυξη και πρόσβαση στις αγορές το 2017. Το 2014, παρά τα πολλά λάθη των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σαμαρά, και παρά την αμείλικτη αντιπολίτευση του Σύριζα, η Ελλάδα είχε την μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Και ποιο σημαντικό, κατάφερε και εξέδωσε ομόλογα με επιτόκιο 3.5% μόλις δυο χρόνια μετά το κούρεμα των Ελληνικών ομόλογων κατά 74% το 2012. Είναι προφανές ότι όταν αυτή η μεγάλη επιτυχία του 2014 έγινε ουσιαστικά χωρίς να έχουν γίνει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και παρά την αυξανομένη πολιτική αβεβαιότητα λόγω της ανόδου του Σύριζα, τώρα, χωρίς αυτή την αβεβαιότητα (αν γίνει κυβέρνηση εθνικής σωτήριας) και με τόλμη στις μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα μπορεί να πάει καλύτερα. Αλλά χρειάζεται επί τέλους να μειωθεί το μέγεθος του κρατικού τομέα, να ανοίξουν τα κλειστά επαγγέλματα, να γίνουν οι ιδιωτικοποιήσεις, να μειωθεί η γραφειοκρατία, να μειωθούν οι φόροι στις επιχειρήσεις, και να δημιουργηθούν πιο φιλικές συνθήκες σε επενδύσεις.

Μύθος 4. Η ΕΚΤ έκλεισε τις τράπεζες, επέβαλε capital controls και πλαφόν αναλήψεων.

Αλήθεια. Αυτή είναι προπαγάνδα της κυβέρνησης, εντελώς εκτός πραγματικότητας. Οι τράπεζες έκλεισαν γιατί οι Έλληνες κατάθετες απέσυραν τις καταθέσεις τους λόγω πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας που δημιούργησε η κυβέρνηση με την αλλοπρόσαλλη διαπραγμάτευση. Η ΕΚΤ όχι μόνο δεν προκάλεσε το κλείσιμο των τραπεζών, αλλά βοήθησε την Ελλάδα να το αποφύγει για μήνες δίνοντας στις Ελληνικές τράπεζες έκτακτη ρευστότητα (δηλαδή χρήματα) 125 δις ευρώ, τεράστιο ποσό ίσο με τα 2/3 του ΑΕΠ και περίπου όσες καταθέσεις έχουν απομείνει στις τράπεζες.

Μύθος 5. Το μνημόνιο/πρόγραμμα είναι απαραίτητα υφεσιακό.

Αλήθεια. Εντελώς λάθος. Οι Ευρωπαίοι θέλουν να μην υπάρχει έλλειμμα στον προϋπολογισμό και να έχουμε ένα μικρό πλεόνασμα. Υπάρχουν δυο τρόποι να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να αυξήσουμε τους φόρους δημιουργώντας ύφεση, όπως κάναμε μέχρι τώρα. Ο δεύτερος είναι να μειώσουμε το μέγεθος του κράτους και να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα του χωρίς οριζόντιες περικοπές. Αν ακολουθήσουμε αυτόν το δρόμο, δεν χρειαζόμαστε αυξήσεις φόρων. Μπορούμε μειώσουμε τις κρατικές δαπάνες και συγχρόνως να μειώσουμε τους φόρους, αυξάνοντας σημαντικά την ανάπτυξη της οικονομίας. Φόροι όπως ο ΕΝΦΙΑ μπορούν να καταργηθούν εντελώς.

Μύθος 6. Δεν χρειαζόμαστε διαρθρωτικές αλλαγές.

Αλήθεια. Τεράστιο ψέμα. Όλοι γνωρίζουμε ότι κομμάτια της Ελληνικής οικονομίας ελέγχονται από συντεχνίες. Διαρθρωτικές αλλαγές που ανοίγουν τα κλειστά επαγγέλματα στον ανταγωνισμό θα έχουν τεραστία οφέλη στην οικονομία και θα αντικατοπτριστούν σε χαμηλότερες τιμές προς όφελος των καταναλωτών και σε μεγαλύτερες εξαγωγές. Κάποτε πρέπει να δούμε ότι το συμφέρον 11 εκατομμυρίων Ελλήνων υπερβαίνει το συμφέρον των 5.000 της συντεχνίας Α η Β.

Μύθος 7. Χρειαζόμαστε άμεσα ελάφρυνση του χρέους.

Αλήθεια. Δεν υπάρχει άμεση ανάγκη. Στο χρέος προς τους Ευρωπαίους (περίπου 180 δις) έχουμε περίοδο χάρητος που δεν πληρώνουμε τόκους για αρκετά χρόνια. Γι’ αυτό, βραχυπρόθεσμα δεν έχει σημασία ποσό μεγάλο είναι το χρέος. Μακροπρόθεσμα όμως έχει. Αρά πρέπει στις συμφωνίες στα επόμενα 2-3 χρόνια να συμφωνήσουν οι Ευρωπαίοι σε τρία σημεία. Πρώτο να επιμηκυνθούν οι λήξεις των χρεών. Πριν δύο χρόνια είχα προτείνει να πάνε οι λήξεις στα 75 χρόνια. Με το επιπλέον χρέος του νέου προγράμματος και με την πολύ χειρότερη κατάσταση της οικονομίας σήμερα, πρέπει να ζητήσουμε επιμήκυνση στα 100 χρόνια. Δεύτερο, να μεγαλώσει η περίοδος χάρητος τόκων σε 20 χρόνια. Τρίτον τα τωρινά (πολύ χαμηλά) κυμαινόμενα επιτόκια να γίνουν σταθερά και μα μην αυξηθούν στο μέλλον. Αν γίνουν αυτά (και οι Ευρωπαίοι είχαν σχεδόν δεχτεί την επιμήκυνση επί Σαμαρά) η Ελληνική οικονομία θα μπορέσει να αναπτυχτεί χωρίς να πληρώνει τόκους για πολλά χρόνια, και όταν έχει αναπτυχτεί θα μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος. Επιπλέον, η επιμήκυνση μειώνει σημαντικά την παρούσα αξία του χρέους και το πόσο θα πληρώσουν τελικά τα εγγόνια μας.

Μύθος 8. Η διαπραγμάτευση ήταν σκληρή αλλά επιτυχημένη.

Αλήθεια. Ούτε σκληρή και κάθε άλλο παρά επιτυχημένη. Πέντε μήνες άκαρπης δήθεν διαπραγμάτευσης δημιούργησαν τεράστια οικονομική αβεβαιότητα. Πολλοί καταθέτες πήραν τα χρήματα τους από τις τράπεζες και, παρά την βοήθεια της ΕΚΤ, οι τράπεζες έκλεισαν όταν τελείωσε το προηγούμενο μνημόνιο. Το δημοψήφισμα και οι κλειστές τράπεζες με την ολική καταστροφή του Grexit μπροστά μας, έφεραν συμφωνία με την Ελλάδα στην χειρότερη διαπραγματευτική θέση. Η ζημία στην οικονομία είναι τουλάχιστον 15 δις και μπορεί να φτάσει τα 25 δις. Σημαντική αύξηση της ανεργίας είναι αναπόφευκτη. Η κυβέρνηση είναι 100% υπεύθυνη για τους τερατώδεις οικονομικούς ακροβατισμούς του κ. Βαρουφάκη (που το Wall Street Journal χαρακτήρισε σαν τον πιο καταστροφικό ΥΠΟΙΚ) και για τον πολιτικό ακροβατισμό του δημοψηφίσματος. Μια κυβέρνηση εθνικής σωτήριας τώρα θα μπορέσει να διαπραγματευτεί πολύ καλύτερα.